5510 sayılı Kanunun 19 ve 20’nci maddeleri kapsamında 2018/38 sayılı SGK Genelgesi ile Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği ve Çalışma Gücü Ve Meslekte Kazanma Gücü Kaybı Oranı Tespit İşlemleri Yönetmeliğinin ilgili bölümlerinden derlenmiştir.

Sürekli İş Göremezlik Geliri Nedir, Kimlere Bağlanır?

Sürekli iş göremezlik geliri, iş kazası veya meslek hastalığı sonucu oluşan hastalık ve engellilik nedeniyle Kurumca yetkilendirilen sağlık hizmeti sunucularının sağlık kurulları tarafından verilen raporlara istinaden Kurum sağlık kurulunca meslekte kazanma gücü en az %10 oranında azalmış bulunduğu tespit edilen sigortalılara bağlanır.

İş kazası ile meslek hastalığı sonucu meslekte kazanma gücü kayıp oranı tespitinde kullanılan cetveller, Çalışma Gücü Ve Meslekte Kazanma Gücü Kaybı Oranı Tespit İşlemleri Yönetmeliği ekinde yer almakta olup bu oranların nasıl hesap edildiği hakkında bilgi sahibi olmak isterseniz ilgili yönetmeliğin 22 ve 23’üncü maddelerine bakınız.

Meslekte kazanma gücü kaybı (MKGK), sürekli iş göremezlik derecesi (SİD) aynı anlamlara gelebilmekte olup birbirleri yerine kullanılmıştır.

Sürekli İş Göremezlik Gelirinin Hesaplanması

Sürekli iş göremezlik geliri sigortalının;

• Tam iş göremezliği halinde, Günlük kazanç x 30 x %70 veya kısaca GK x 21,
• Kısmi iş göremezliği halinde ise Günlük kazanç x 30 x %70 x SİD (sürekli iş göremezlik derecesi) veya kısaca GK x 21 x SİD,

formüllerine göre hesaplanır.

Örnek-1: Sigortalının tam iş göremez ve başkasının bakımına muhtaç hale geldiği varsayılıp günlük kazancı 200 TL olarak dikkate alındığında, “Günlük Kazanç” x “30” x “%100” formülü ile sürekli iş göremezlik geliri; 200 x 30 x %100 = 6.000 TL olarak hesaplanır.

Başka birinin sürekli bakımına muhtaç olma hâlleri, Çalışma Gücü Ve Meslekte Kazanma Gücü Kaybı Oranı Tespit İşlemleri Yönetmeliği’nin 15’inci maddesinde açıklanmıştır.

Örnek-2: Sigortalının meslekte kazanma gücünü %30 oranında kaybettiği ve hesaplanan günlük kazancının 150 TL olduğu varsayıldığında, burada kısmi iş göremezlik olduğu için “Günlük Kazanç” x “30” x “%70” x “İş Göremezlik Derecesi” formülü ile sürekli iş göremezlik geliri; 150 x 30 x %70 x %30 = 945 TL olarak hesaplanır.

Sürekli İş Göremezlik Gelirinin Başlangıcı ve Geçici İş Göremezlik Ödeneği İle Çakışması

Sigortalının sürekli iş göremezlik geliri;

• Geçici iş göremezlik ödeneğinin sona erdiği tarihi,
• Geçici iş göremezlik tespit edilemeden sürekli iş göremezlik durumuna girilmişse, buna ait sağlık kurulu raporu tarihini,

takip eden ay başından başlar.

Sürekli iş göremezlik geliri bağlanmış sigortalılardan, aynı engellilik veya meslek hastalığı nedeniyle istirahat raporu alanlara, yazılı istek tarihinden itibaren Kanunun 18 inci maddesine göre hesaplanacak bir günlük geçici iş göremezlik ödeneği ile aylık sürekli iş göremezlik gelirinin otuzda biri arasındaki fark, her gün için geçici iş göremezlik ödeneği olarak verilir.

Birden Fazla İş Kazasına Uğrama Durumunda Sürekli İş Göremezlik Geliri Tutarı Nasıl Belirlenir?

Kanunun 19’uncu maddesinde; “Sigortalının yeniden bir iş kazasına uğraması veya yeni bir meslek hastalığına tutulması halinde, meydana gelen engellilik hâllerinin bütünü göz önüne alınarak kendisine, sürekli iş göremezliğini doğuran son iş kazası veya meslek hastalığı sırasındaki kazancı üzerinden gelir hesaplanır. Ancak, sigortalının son iş kazası veya meslek hastalığı sırasındaki günlük kazancına göre bulunacak geliri, hesaplanan ilk gelirinden az ise sigortalının sürekli iş göremezlik geliri ilk kazanç üzerinden ödenir.” Şeklinde açıklanmıştır.

Bu başlık içerisinde, aşağıda yer alan Balthazard Formulü hesaplamaları ekstra bilgiye girmektedir; SGD yetki ve yeterlilik sınavlarında bu formulün tanımı haricinde bu konuda soru beklenmemektedir.

Örneğin, sigortalının iki farklı iş kazası geçirdiği ve %35 ile %25 oranlarında ayrı ayrı meslekte kazanma gücü kaybı oranları tespit edildiğini varsayalım. Bu sigortalı için ödenecek sürekli iş göremezlik gelirinde esas alınacak iş göremezlik derecesi 35 + 25 = 60 şeklinde hesaplanamamaktadır.

Çalışma Gücü Ve Meslekte Kazanma Gücü Kaybı Oranı Tespit İşlemleri Yönetmeliği’nin 24’üncü maddesinde açıklandığı üzere, yönetmelik ekinde yer alan A Cetveli listesinde yazılı arızalardan birkaçının bir arada bulunması veya eski bir arızaya yenisinin eklenmesi hâlinde meslekte kazanma gücünün ne oranda azalacağı, Balthazard Formülüne göre aşağıdaki biçimde hesaplanır;

• Sigortalıdaki arızaların meslekte kazanma gücünü azaltma oranları bu Yönetmeliğin 23’üncü maddesine göre ayrı ayrı tespit edilir.
• Bu oranlar, en yükseğinden başlanarak sıraya konur.
• En yüksek oran, sigortalının çalışma gücünün tümünü gösteren %100’den çıkarılır.
• Bu çıkarmada kalan miktar, sırada ikinci gelen meslekte kazanma gücü azalma oranı ile çarpılarak l00’e bölünür, çıkan sonuca en yüksek meslekte kazanma gücü azalma oranı eklenir ve böylece birinci ve ikinci arızaların meslekte kazanma gücü toplam azalma oranı bulunmuş olur.
• Sigortalının arızası ikiden fazla ise birinci ve ikinci arızaların meslekte kazanma gücü toplam azalma oranı birinci sıraya ve üçüncü sıradaki arızanın meslekte kazanma gücü azalma oranı ikinci sıraya alınarak yukarıdaki işlem tekrarlanır.
• Ancak, A Cetveli listelerinde ayrı ayrı gösterilen çeşitli arızalar, bu listelerde yer alan bir hastalık veya arızanın tabii sonucu iseler, bunlar, ayrı sebeplere bağlı arızalar gibi ele alınarak haklarında bu madde hükümlerine göre işlem yapılmaz.

Yukarıdaki örnek için (%35 ve %25 MKGK hali) ilgili maddede belirtilen hususlara göre hesaplama yapıldığında; ((100 – 35) x 25) / 100 + 35 = %51,25 olarak toplam iş göremezlik derecesi bulunur.

İş Kazası ve Meslek Hastalığı Hallerinde Birden Fazla Kapsamda Sigortalılığı Bulunanlar İçin Sürekli İş Göremezlik Geliri Nasıl Hesaplanır?

2018/38 sayılı SGK genelgesinde; “Kanunun 4/1-(a) ve 4/1-(b) bendi kapsamına tabi sigortalılık hallerinin çakışması nedeniyle 4/1-(a) kapsamında sigortalılığı esas alınıp 4/1-(b) kapsamında prim ödeyeceğini beyan edenlerden gelirin hesaplanmasına esas son takvim ayı 2011/Mart ayı ve daha sonraki aylar olanların iş kazası geçirmesi veya meslek hastalığına tutulması halinde, öncelikle sigortalının hangi statüdeki faaliyetinden dolayı iş kazası geçirdiği veya meslek hastalığına tutulduğu tespit edilecektir. Bu tespitten sonra meslekte kazanma gücü kaybının %10 ve üzerinde olduğuna Kurum sağlık kurulunca karar verilmesi halinde sigortalıya sürekli iş göremezlik geliri bağlanırken, sigortalı hangi sigortalılık statüsündeki faaliyetinden dolayı iş kazası geçirmiş veya meslek hastalığına tutulmuş ise yalnızca o statü için bildirilen veya ödenen kazançları dikkate alınacaktır. Yani, 4/1-(b) kapsamına girecek faaliyetinden dolayı iş kazası geçirmiş veya meslek hastalığına tutulmuş ise yalnızca 4/1-(b) statüsündeki kazançları, 4/1-(a) kapsamındaki faaliyetinden dolayı iş kazası geçirmiş veya meslek hastalığına tutulmuş ise yalnızca 4/1-(a) statüsündeki kazançları dikkate alınarak gelir hesaplanacaktır.” Şeklinde açıklanmıştır.

2018/38 sayılı SGK Genelgesinin “1.2. İş Kazası ve Meslek Hastalığında Hizmetlerin Birleştirilmesi“ başlıklı bölümünde yer alan örneklerle açıklamak gerekirse;

Örnek-1; Şirket ortaklığı nedeniyle 4/1-(b) kapsamında sigortalılığı devam ederken aynı zamanda hizmet akdi ile 4/1-(a) kapsamında sigortalı olarak çalışmaya başlayan sigortalı, 4/1-(b) kapsamında prim ödemeye devam edeceğini beyan etmiş olup, 4/1-(a) kapsamında sigortalılığından dolayı 03.06.2022 tarihinde iş kazası geçirmiş, olayın iş kazası olduğu ve sigortalının meslekte kazanma gücü kaybının %30 olduğu tespit edilmiştir. Sigortalının gelir hesabına esas 2022/Mayıs, Nisan ve Mart aylarında 4/1-(a) kapsamında prime esas kazanç alt sınırı üzerinden, 4/1-(b) kapsamındaki primleri ise prime esas kazanç alt sınırının iki katı üzerinden ödenmiştir. Bu durumda, sigortalıya 4/1-(a) kapsamında gelir bağlarken sadece 4/1-(a) kapsamındaki prime esas kazançları dikkate alınacak, 4/1-(b) kapsamındaki kazançları dikkate alınmayacaktır. Sigortalının gelir hesabına esas prim gün sayıları ve kazançları aşağıda gösterilmiştir.

Bu durumda, sadece 4/A kapsamındaki bildirimler dikkate alındığında sigortalının gelirine esas günlük kazancı; 10.008 / 60 = 166,8 TL olarak hesaplanır.

Ancak, yukarıdaki örnekte belirtilen kişinin iş kazası şirket ortaklığı faaliyeti nedeniyle meydana gelmiş olsaydı, 4/B kapsamında beyan edilen kazançlar günlük kazancın hesabında dikkate alınacak ve 20.016 / 90 = 222,4 TL olarak hesaplanacaktı.

Örnek-2; 17.08.2021 tarihinde 4/A kapsamında çalışmaktayken iş kazasına uğrayan sigortalının, sigortalılık hali, gün ve kazançlarının;

Tablodaki şekilde olduğu varsayıldığında, kazadan önceki 3 aylık dönemdeki Mayıs ayında sadece 4/B kapsamında bildirimin bulunması nedeniyle gelirin hesabında bu gün ve kazanç da dikkate alınacak ve sürekli iş göremezlik gelirinin hesabında kullanılacak günlük kazanç 2.100 / 15 = 140 TL olarak hesap edilecektir.

Sürekli İş Göremezlik Geliri (Ölüm Geliri) Hak Sahiplerine Hangi Oranlarda Bağlanır?

Sigortalıların iş kazası veya meslek hastalığına bağlı nedenlerden dolayı vefat etmeleri halinde, Kanunun 17’nci maddesine göre hesap edilen aylık kazançlarının %70’i hak sahiplerine hisseleri oranında gelir olarak bağlanır.

Meslekte kazanma gücü kaybı oranı %50’nin üzerinde belirlenmiş sigortalıların vefat etmeleri halinde, vefat nedenine bakılmaksızın aylık kazançlarının %70’i hisseleri oranında hak sahiplerine gelir olarak bağlanıyorken meslekte kazanma gücü kaybı oranı %50’nin altında olan ve ölümü iş kazası veya meslek hastalığına bağlı olmayan sigortalının hak sahiplerine ise sigortalının almakta olduğu sürekli iş göremezlik geliri hisseleri oranında gelir olarak bağlanır.

Burada belirtilen hisse oranları, Kanunun 34’üncü maddesinde açıklanmış olup kısaca gelir ve aylıklar hak sahiplerine;

• Dul eşine %50'si
• Aylık bağlanmış çocuğu bulunmayan dul eşine ise bu Kanunun 5 inci maddesinin birinci fıkrasının (a), (b) ve (e) bentleri hariç bu Kanun kapsamında veya yabancı bir ülke mevzuatı kapsamında çalışmaması veya kendi sigortalılığı nedeniyle gelir veya aylık bağlanmamış olması halinde %75'i,
• Bu Kanunun 5 inci maddesinin birinci fıkrasının (a), (b) ve (e) bentleri hariç bu Kanun kapsamında veya yabancı bir ülke mevzuatı kapsamında çalışmayan veya kendi sigortalılığı nedeniyle gelir veya aylık bağlanmamış çocuklardan;
  • 18 yaşını, lise ve dengi öğrenim görmesi halinde 20 yaşını, yüksek öğrenim yapması halinde 25 yaşını doldurmayanların veya,
  • Kurum Sağlık Kurulu kararı ile çalışma gücünü en az %60 oranında yitirip malûl olduğu anlaşılanların veya,
  • Yaşları ne olursa olsun evli olmayan, evli olmakla beraber sonradan boşanan veya dul kalan kızlarının,

her birine % 25'i,

• Yukarıda belirtilen çocuklardan sigortalının ölümü ile anasız ve babasız kalan veya sonradan bu duruma düşenlerle, ana ve babaları arasında evlilik bağı bulunmayan veya sigortalının ölümü tarihinde evlilik bağı bulunmakla beraber ana veya babaları sonradan evlenenler ile kendisinden başka aylık alan hak sahibi bulunmayanların her birine %50'si,
• Hak sahibi eş ve çocuklardan artan hisse bulunması halinde her türlü kazanç ve irattan elde etmiş olduğu gelirinin asgari ücretin net tutarından daha az olması ve diğer çocuklarından hak kazanılan gelir ve aylıklar hariç olmak üzere gelir ve/veya aylık bağlanmamış olması şartıyla ana ve babaya toplam %25'i oranında; ana ve babanın 65 yaşın üstünde olması halinde ise artan hisseye bakılmaksızın yukarıdaki şartlarla toplam %25'i,

Oranında bağlanır.

Örneğin; %40 oranında meslekte kazanma gücü kaybı nedeniyle 1.000 TL sürekli iş göremezlik geliri almaktayken vefat eden sigortalının hak sahibi olarak sadece eşi bulunmaktadır ve bu eş sigortalı olarak çalışmaktadır. Sigortalının eşine,

• İKMH bağlı olmayan bir nedenle vefatı halinde; MKGK %50’nin altında olduğu için, sigortalının almakta olduğu 1.000 TL iş göremezlik geliri, hissesi oranında (çalışan dul eş %50) 500 TL olarak bağlanır.
• İş kazası veya meslek hastalığı nedeniyle vefatı halinde ise gelir, sigortalının hesap edilen aylık kazancı üzerinden bağlanır.

Bu sigortalıya %40 iş göremezlik oranı nedeniyle 1.000 TL gelir bağlanmış olduğundan, kısmi iş göremezlik durumunda sürekli iş göremezlik geliri hesabı formülünde bu rakamlar yerlerine koyularak sigortalının kazancı tespit edilebilir.

Formül; “Günlük Kazanç” x 21 x “İş Göremezlik Oranı” = “Sürekli İş Göremezlik Geliri” olup;

“Günlük Kazanç” x 21 x “%40” = “1.000” hesap edildiğinde günlük kazanç 119,05 TL, 30 katı olan aylık kazanç da 3.571,43 TL olarak bulunur. Yukarıda açıklandığı üzere bu tutarın %70’i, hisseleri oranında hak sahiplerine gelir olarak bağlanacağından %50 oranında hak sahibi dul eşe 1.250 TL gelir olarak bağlanır.

Sürekli İş Göremezlik Gelirinde Alt Sınır

İş kazası veya meslek hastalığı sonucu bağlanacak gelirlerde alt sınır kontrolü Kanunda sadece başka birinin sürekli bakımına muhtaç durumdaki sigortalılar için öngörülmüştür. Başka birinin sürekli bakımına muhtaç olan sigortalılara bağlanacak gelirler, prime esas kazanç alt sınırının aylık tutarının %85’inden az olmayacaktır.

Gelir Alt Sınırı = Asgari Aylık Kazanç x 85/100 formülüyle hesaplanır.

2022 yılı ikinci dönemi için 6.471 * 0.85 = 5.500,35 TL'ye tekabul etmektedir. Bu tutar da net asgari ücrete eşittir.

Bu konuda şimdilik bu kadar...

Çalışırken ara vermeyi unutmayın; her şeyin fazlası zararlıdır!

Herhangi bir eksiklik veya yanlışlık gördüyseniz iletişim bölümünden bana iletebilirsiniz. Bir sonraki bölüm iş kazası, meslek hastalığı, hastalık durumlarında tarafların sorumlulukları ile ilgili olup Kanunun 21, 22 ve 23’üncü maddelerini işleyecektir. Henüz hazır değildir…