Sigortalı Sayılmayanlar Kimlerdir?

1. İşverenin işyerinde ücretsiz çalışan eşi; Eşe ücret ödenmesi ve bu ücretin iş yeri yasal kayıt ve belgelerine usûlüne uygun olarak işlenmiş olması halinde sigortalı sayılmaktadır. İş yerinde eş dışında; ücret almasalar dahi çocuk, ana-baba, kardeş ve diğer akrabaların çalışmaları halinde; bu kişiler sigortalı sayılmaktadırlar.

2. Konut içinde yapılan işlerde çalışanlar; Aynı konutta birlikte yaşayan ve üçüncü dereceye kadar (üçüncü derece dahil) olan hısımlar arasında ve aralarına dışarıdan başka kimse katılmayarak bir konut içinde yapılan işlerde çalışanlar sigortalı sayılmamakta, aynı konut içinde yaşayan ve müştereken bir işi yapanlar arasındaki hısımlık derecesi, üçüncü dereceden sonraki bir derece hısımlığı ise bunların veya hiç hısımlık münasebeti bulunmayanların çalıştıkları tespit edildiği taktirde, bu durumda konut, bir işyeri niteliği kazanmış olacağından, bu konut içinde yapılan işlerde çalışan herkes (varsa ücret almayan eş hariç) sigortalı sayılır. Üçüncü dereceye kadar olan hısımlar hakkında 4721 sayılı Türk Medeni Kanununun 17 nci ve 18 inci maddeleri esas alınarak işlem yapılır.

3. Ev hizmetlerinde çalışanlar; “506 sayılı Kanunun mülga 3 üncü maddesinin (I/D) bendi ile ev hizmetlerinde ücretle ve sürekli olarak çalışanlar 24/11/1977 tarihinden itibaren sigortalı sayılmıştır. Ev içinde görülen bulaşık, çamaşır yıkama, çocuk bakımı, ev temizliği, yemek pişirme, ütü gibi işlerde hizmet akdine tabi, aylık ücret karşılığında ve sürekli olarak çalışan hizmetçi, uşak, ahçı ve mürebbiye gibi çalışanlar sigortalı sayılmış, bu işlerde sürekli olarak çalışmakla birlikte ücret almayanlarla, bir aydan az çalışanlar, günübirlik veya haftanın yahut ayın belirli günlerinde evlere gelerek temizlik, bulaşık ve ev hizmeti gören kimseler sigortalı sayılmamıştır. Kanunun 6 ncı maddesinin birinci fıkrasının (c) bendi ile aynı uygulama devam ettirilmiş, ev hizmetlerinde çalışanlardan ücretle ve sürekli olarak çalışanlar sigortalı sayılmış olup, ücretsiz ve süreksiz çalışanlar sigortalı sayılmamıştır. Kısacası; Kanunun ek 9'uncu maddesi kapsamında çalışanlar ile ücretle aynı kişi yanında ay içinde 10 gün ve daha fazla süreyle çalışanlar hariç, ev hizmetlerinde süreksiz/ücretsiz çalışanlar sigortalı sayılmazlar.

4. 4/B kapsamında sigortalılıkları devam edenler hariç, muvazzaf askerlik hizmetini er ve erbaş olarak yapmakta olanlar ile yedek subay okulu öğrencileri ,

5. Sağlık hizmet sunucuları tarafından işe alıştırılmakta olan rehabilite edilen hasta ve malûller.

6. Yurtdışında ikamet eden ve o ülke mevzuatına tabi olanlardan Türkiye'de kendi adına ve hesabına çalışanlar.

7. Yüksekokullarda fiilen normal eğitim süreleri içinde yapılan, tatbiki mahiyetteki yapım ve üretim işlerinde çalışan öğrenciler.

8. Kamu idarelerinin dış temsilciliklerinde istihdam edilen sözleşmeli personellerden bulunduğu ülkenin sosyal güvenlik mevzuatına tabi olanlar. (İster sosyal güvenlik sözleşmeleri gereği, ister ilgili ülke vatandaşlığına da haiz olmalarıyla kendi tercihleri halinde)

9. Tarımsal faaliyetlerinde sigortalılık muafiyet belgesi sahibi olanlar; kamu idareleri ile ek 5'inci madde kapsamında sayılanlar hariç, tarım veya orman işlerinde hizmet akdiyle süreksiz olarak çalışanlar ile tarımda kendi adına ve hesabına çalışanlardan; tarımsal faaliyetlerinden elde ettikleri gelirlerinden bu faaliyetlerine ilişkin masraflar düşüldükten sonra kalan tutarın aylık ortalamasının asgari ücretten az olduğunu (2022 için günlük asgari ücretin 29 katından az olmalı; ayrıca bu tutar 2023 yılına kadar her yıl 1 puan arttırılacaktır.) ziraat odaları veya tarım il/ilçe müdürlüklerinden alacakları sigortalılık muafiyet belgesi ile belgeleyenler ile 65 yaşını doldurup talepte bulunanlar.

10. Gelir vergisinden muaf olup esnaf ve sanatkâr siciline kayıtlı olanlardan; aylık faaliyet gelirlerinin, faaliyetlerine ilişkin masraflar düşüldükten sonra brüt asgari ücretten az olduğunu belgeleyenler.

11. Kurumdan aylık almakta olanlardan 4/B kapsamında çalışmaya başlayıp aylıklarının kesilmemesi için talepte bulunanlar. (10.02.2016, 6663 sayılı Kanun)

12. Yaşlılık aylığı almaktayken bu aylıkları kesilmeksizin 4/B kapsamında çalışanlar,

13. 4/B ve 4/C kapsamında sigortalı sayılması gerekenlerden 18 yaşını doldurmamış olanlar.

14. Gençlik ve Spor Bakanlığı, Spor Genel Müdürlüğü, Türkiye Futbol Federasyonu, bağımsız spor federasyonları tarafından yapılan her türlü gençlik ve spor faaliyetleri ile bu faaliyetlerle ilgili kamp, eğitim ve hazırlık çalışmalarında süreklilik arz etmeyecek şekilde (hobi amaçlı) görevlendirilenler,

15. Ücretsiz izinli 4/C sigortalıları,

16. Türkiye'deki yabancı ülke elçiliklerinde çalışanlar,

17. Dernek yönetim ve denetim kurulu üyeleri ile yönetimde yer almayan üyeleri.

18. Kooperatiflerin ve vakıfların kurul üyeleri. (Derneklerdeki hususların aynıları geçerli olmakla birlikte; vakıflarda yönetim organının tek kişiden oluşması ve bu kişinin üçüncü kişilerin yapabileceği işleri yapması halinde aynı anda hem işçi hem de işveren sayılamayacağından 4/A kapsamında sigortalı sayılamaz. Birden çok üyeden oluşması halinde aksi geçerli olabilir.

19. Birim (vahidi) fiyat suretiyle çalışanlar. Orman idarelerinden iş alan; yapılan sözleşme gereği birim fiyat esasına göre, belli mesai saatleri ile çalışma koşullarından bağımsız, istisna(eser) akdi ile çalışanlar 4/A sigortalısı sayılmazlar.

20. Sosyal güvenlik sözleşmesi hükümleri saklı kalmak kaydıyla yabancı bir ülkede kurulu herhangi bir kuruluş tarafından ve o kuruluş adına ve hesabına Türkiye’ye üç ayı geçmemek üzere bir iş için gönderilen ve yabancı ülkede sosyal sigortaya tabi olduğunu belgeleyen kişiler (3 aydan sonra KVSK, UVSK ve GSS tabi olurlar, işsizlik sigortası primi alınmaz.) ile Türkiye’de kendi adına ve hesabına bağımsız çalışanlardan, yurt dışında ikamet eden ve o ülke sosyal güvenlik mevzuatına tabi olanlar.

21. Mahkeme kararıyla atanan kayyımlar, sigortalı sayılmayanlardandır.

Bu konunun anlatımı buraya kadardır. 5510 sayılı Kanun kapsamında sigortalılığın başlangıcı, sona ermesi ve bildirimleri ile ilgili bölüme ulaşmak için buraya tıklayınız.