1. Hükümlü ve Tutuklular; 5/a

Hizmet akdiyle çalışmamakla birlikte cezaevleri ile tutukevleri bünyesinde oluşturulan tesis ve atölyelerde çalıştırılan hükümlü ve tutuklular 4/A kapsamında sigortalı sayılırlar.

• İşverenleri; Ceza İnfaz Kurumları ve Tutukevleri İş Yurtları Kurumu, işveren vekilleri; bu kurumların sorumlu müdürleridir.
• Hükümlü ve tutuklular ile işverenleri arasında hizmet akdi yoktur.
• Haklarında iş kazası ve meslek hastalığı (İKMH) ile analık sigortası hükümleri uygulanır.(%2)
• Genel sağlık sigortası (GSS) kapsamında değillerdir.
• İsteğe bağlı sigortalı olabilirler. (Vasilerinin müracaatıyla)
• İKMH ve analık sigortasından sağlanan, geçici işgöremezlik ödeneği ile emzirme ödeneğinden faydalanabilirler.
• İşe girişleri çalışmaya başlatılmadan bir gün önce SGK'ya bildirilmelidir.
• Cezaevleri dışında, kamuya yararlı herhangi bir işte çalışmaları halinde sigortalı sayılmazlar. 01.07.2022 tarihli 7417 sayılı Devlet Memurları Kanunu ile Bazı Kanunlarda ve 375 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamede Değişiklik Yapılmasına Dair Kanunun 45. maddesi ile aşağıdaki şekilde değişmiştir.

Hükümlü ve tutukluların sigortalılığı ile ilgili ayrıntılı bilgiye sahip olmak isterseniz, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, Cilt 25, Sayı 2'de yer alan "Ceza İnfaz Mevzuatı Kapsamında Çalışan Tutuklu ve Hükümlülerin Sosyal Güvenliği" başlıklı, buraya tıklayarak ulaşabileceğiniz araştırma makalesini incelemenizi öneririm. Fakat dikkat ediniz, 5275 sayılı Kanunda yukarıda yapılan değişikliği içermemektedir.

2. Çıraklar ve İşletmelerde Mesleki Eğitim Gören Öğrenciler; 5/b

3308 sayılı Mesleki Eğitim Kanununda belirtilen aday çırak, çırak ve işletmelerde mesleki eğitim gören öğrenciler 4/A kapsamında sigortalı sayılırlar.

• Üniversitelerin tıp fakültelerinde uygulamalı eğitim gören intörn öğrenciler de bu kapsamda sigortalı sayılmışlardır. Türk veya yabancı uyruklu olmalarının bir önemi yoktur.

• Haklarında İKMH ile hastalık sigortası hükümleri uygulanır.
• Bakmakla yükümlü olunan kişi durumunda olmayanlar hakkında ayrıca GSS hükümleri uygulanır.
• Prime esas kazançları (PEK) asgari ücretin %50'si, prim oranları ise %6 olup; bunun %1'i İKMH ve hastalık, %5'i ise GSS primidir.
• Primleri Milli Eğitim Bakanlığı bütçesinden karşılanır.
• Geçici iş göremezlik ödeneği alabilirler.
• İşe girişleri çalışmaya başlatılmadan bir gün önce SGK'ya bildirilmelidir.

3. Stajyer ve Kısmi Zamanlı Çalıştırılan Öğrenciler ile Bursiyerler; 5/b

Meslekî ve teknik ortaöğretim ile yükseköğrenimleri sırasında staja tabi tutulan öğrenciler, mesleki ve teknik ortaöğretim sırasında tamamlayıcı eğitim ya da alan eğitimi gören öğrenciler, kamu kurum ve kuruluşları tarafından desteklenen projelerde görevli bursiyerler ile 2547 sayılı Yükseköğretim Kanununun 46 ncı maddesine tabi olarak kısmi zamanlı çalıştırılan öğrenciler 4/A kapsamında sigortalı sayılmışlardır.

• Haklarında İKMH sigortası hükümleri uygulanır.
• Bakmakla yükümlü olunan kişi durumunda olmayanlar hakkında ayrıca GSS hükümleri uygulanır.
• PEK'lerinin hesabında günlük kazanç alt sınırı esas alınır; prim oranları, %1 İKMH için ve %5 GSS için olmak üzere %6 olarak uygulanır.
• İşverenleri ve prim ödeme yükümlüleri, MEB veya öğrenim gördükleri okullarıdır.
• Geçici iş göremezlik ödeneği alabilirler.
• İşe girişleri çalışmaya başlatılmadan bir gün önce SGK'ya bildirilmelidir.

4. Harp ve Vazife Malûlleri; 5/c

• Harp malulleri ile 2330 sayılı Nakdi Tazminat ve Aylık Bağlanması Hakkında Kanuna veya 2330 sayılı Kanun hükümleri veya 8/6/1949 tarihli ve 5434 sayılı Kanunun 56 ncı maddesi uygulanarak aylık bağlanmasını gerektiren kanunlara göre vazife malullüğü aylığı bağlanmış malullerin 4/A, B, C kapsamında çalışmaları halinde aylıkları kesilmez ve;
  • 4/A ve B kapsamında çalışmaları halinde; iş kazası ve meslek hastalığı sigortası hükümleri ile talepleri olursa uzun vadeli sigorta kolları,
  • 4/C kapsamında çalışmaları halinde ise uzun vadeli sigorta kolları uygulanır.
• Bu kişilerden ayrıca genel sağlık sigortası primi alınmaz.

5. İş-Kur Kursiyerleri; 5/e

• Türkiye İş Kurumu tarafından düzenlenen meslek edindirme, geliştirme ve değiştirme eğitimine katılan kursiyerler, 4/A kapsamında sigortalı sayılırlar.
• Haklarında İKMH ve GSS hükümleri uygulanır.
• İKMH için %1 ve GSS için %4,5 oranında prim alınır.
• Bakmakla yükümlü olunan olup olmadıklarının bir önemi yoktur, her türlü GSS primi alınır ve kendi sigortalılıkları üzerinden sağlıktan yararlanırlar.
• Prim ödeme yükümlüleri İŞ-KUR olmakla beraber, işverenleri veya iş yerleri sayılmaz.
• İKMH'den geçici iş göremezlik ödeneği alabilirler.

6. Sosyal Güvenlik Sözleşmesi İmzalanmamış Ülkelere Türk İşverenlerce Götürülen Türk İşçiler; 5/g

• 4/A kapsamında sigortalı sayılırlar.
• Haklarında kısa vadeli sigorta kolları(KVSK; İş kazası ve meslek hastalığı, hastalık, analık) ve GSS hükümleri uygulanır.
• Prim oranları; %12,5 GSS (%5 işçi %7,5 işveren) ve %2 KVSK'dır.
• PEK üst sınırları 1.10.2014 tarihinden itibaren 3 asgari ücrettir.
• İsteğe bağlı sigortalı olarak uzun vadeli sigorta kolları (UVSK) primi (%20) ödeyebilirler. Bu şekilde isteğe bağlı sigortalı olarak UVSK primi ödemeleri halinde ayrıca GSS alınmaz. İşverenleri zaten KVSK ve GSS primlerini ödemektedir. İsteğe bağlı sigortalılık süreleri 4/A kapsamında sayılır.
• Geçici iş göremezlik, emzirme ödeneği, analık gibi haklarından yararlanırlar.
• 5 Puanlık GSS teşvikinden yararlanabilirler. (5510 Sayılı Kanunun 81. Maddesinin 1. Fıkrasının (i) bendi)
• Yabancı ülkelerde, o ülke mevzuatına tabi olarak kurulu işyerlerinde çalıştırılan Türk işçiler hakkında bu madde hükümleri uygulanmaz.
• Yaşlılık veya malûllük aylığı almakta iken 5/g kapsamında çalışmaya başlayan sigortalıların aylıkları kesilmeksizin KVSK ve GSS hükümleri uygulanır. Dolayısıyla söz konusu aylıklar için tahsis talebinde bulunmaları halinde işten ayrılmış olmaları gerekmez.

7. Diğer

Haklarında bazı sigorta kolları uygulanan yukarıda bahsi geçenler ile konu bütünlüğü sağlamak amacıyla, Kanunda geçen sigortalılıklardan, sigorta kollarının tamamının uygulanmadığı bazı önemli sigortalılardan bahsetmek gerekirse;

• 4/C kapsamındaki sigortalılara KVSK hükümleri uygulanmaz.
• Tarım veya orman işlerinde hizmet akdiyle süreksiz olarak; ek madde 5 kapsamında çalışanlara İKMH, UVSK ve GSS hükümleri uygulanır.
• Bazı kısmi süreli; ek madde 6 kapsamında(Ticari taksi, dolmuş ve benzeri nitelikteki şehir içi toplu taşıma aracı işyerleri ile Kültür ve Turizm Bakanlığınca belirlenecek bazı alanlarda) çalışanlara UVSK, GSS ve isteğe bağlı olarak işsizlik sigortası hükümleri uygulanır.
• Ev hizmetlerinde; ek madde 9 kapsamında ayda 10 günden az çalışanlara sadece İKMH hükümleri, 10 gün ve daha fazla çalışanlar ile konut kapıcılarına ise KVSK, UVSK, GSS ve işsizlik sigortası hükümleri uygulanır.
• Güvenlik korucularına; ek madde 15 kapsamında çalışanlara sadece UVSK ve GSS hükümleri uygulanır.

Bu konunun anlatımı buraya kadardır. 5510 sayılı Kanun kapsamında sigortalı sayılmayanların kimler olduğunu görmek, Kanunun 6'ncı maddesi ile ilgili bölüme ulaşmak için buraya tıklayınız.