5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununda kimlerin sigortalı sayılacağının düzenlendiği 4'üncü maddenin, ilgili diğer Kanunlardaki hükümler ile yönetmelik ve genelgelerden derlenmiş kapsamlı açıklaması aşağıdadır.

4/A SSK Kapsamında Sigortalı Sayılanlar Kimlerdir?

• Hizmet akdi ile bir veya birden fazla işveren tarafından çalıştırılanlar,

• Bir veya birden fazla işveren tarafından çalıştırılan, Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından belirlenen ekte yer alan tabloda sayılan; film, tiyatro, sahne, gösteri, ses ve saz sanatçıları ile müzik, resim, heykel, dekoratif ve benzeri diğer uğraşları içine alan bütün güzel sanat kollarında çalışanlar ile düşünürler ve yazarlar,

• Mütekabiliyet esasına dayalı olarak sosyal güvenlik sözleşmesi yapılmış ülkelerin uyruğunda olanlar hariç, yabancı uyruklu, uyruksuz, göçmenler ve sığınmacı kişiler ile uluslararası sosyal güvenlik sözleşmesi imzalanmış ülke sigortalılarından, sözleşmede belirlenen istisna hâlleri dışında çalışmalarını hizmet akdine tabi sürdürenler,

• Büyükelçilik, konsolosluk mensuplarının özel hizmetlerinde çalıştırılanlardan gönderen devlette veya üçüncü bir devlette sigortalılıklarını belgeleyemeyenler ile Türkiye’de ikamet etmekte iken buralarda çalıştırılan Türk vatandaşları,

• 4081 sayılı Çiftçi Mallarının Korunması Hakkında Kanun

  a göre, çiftçi malları koruma başkanlıkları veya meclisleri tarafından çalıştırılan koruma bekçileri,

• 1593 sayılı Umumi Hıfzıssıhha Kanunu

  nda belirtilen umumi kadınlar,
• Millî Eğitim Bakanlığı tarafından düzenlenen kurslarda usta öğretici olarak çalıştırılanlar,
• Kamu idarelerinde ders ücreti karşılığı görev verilenler,
• 657 sayılı Devlet Memurları Kanununun 4 üncü maddesinin (B) ve (C) bentleri kapsamında çalıştırılanlar,
• Kanunun 4 üncü maddesi ile isteğe bağlı sigortalılık hükümleri ve 506 sayılı Kanunun geçici 20 nci maddesi kapsamında sigortalı olmayan, kendi sigortalılıklarından dolayı bu kanunlara göre gelir veya aylık almayan ve 18 yaşını doldurmuş olanlardan; tarım veya orman işlerinde hizmet akdiyle süreksiz olarak çalışanlar, (Ek Madde - 5)
• Ticari taksi, dolmuş ve benzeri nitelikteki şehir içi toplu taşıma aracı işyerlerinde kısmi süreli iş sözleşmesiyle bir veya birden fazla kişi tarafından çalıştırılan ve çalıştıkları kişi yanında ay içerisinde çalışma saati süresine göre hesaplanan çalışma gün sayısı 10 günden az olacak şekilde çalışanlar, (Ek Madde - 6)
• Ev hizmetlerinde çalıştırılanlar, (Ek Madde - 9)
• Güvenlik Korucuları, (Ek Madde - 15)
• 4046 sayılı Kanun kapsamında iş kaybı tazminatı alanlar,(Aylık net iki asgari ücret, engellilere dört asgari ücret ödenir.)
• Noter vekilleri,
• Türkiye İş Kurumu tarafından düzenlenen Toplum Yararına Çalışma Programlarından yararlananlar,

• İşçi sendikaları ve konfederasyonları ile sendika şubelerinin başkanlıklarına ve yönetim kurullarına seçilenler,
• Hizmet akdi ile çalışmamakla birlikte, ceza infaz kurumları ile tutukevleri bünyesinde oluşturulan tesis, atölye ve benzeri ünitelerde çalıştırılan hükümlü ve tutuklular,

• 3308 sayılı Mesleki Eğitim Kanunu

  nda belirtilen aday çırak, çırak ve işletmelerde mesleki eğitim gören öğrenciler, üniversitelerin tıp fakültelerinde uygulamalı eğitim gören intörn öğrenciler; mesleki ve teknik ortaöğretim sırasında tamamlayıcı eğitim ya da alan eğitimi gören öğrenciler; yükseköğrenimleri sırasında staja tabi tutulan öğrenciler, kamu kurum ve kuruluşları tarafından desteklenen projelerde görevli bursiyerler ile 2547 sayılı Yükseköğretim Kanununun 46 ncı maddesine tabi olarak kısmi zamanlı çalıştırılan öğrenciler,
• Türk bayraklı gemilerde çalışan gemi adamları, (Karasularımız veya uluslararası sular olması farketmez.)
• Spor kulüplerince çalıştırılan, sporcular ve teknik kadrolar,

• Kamu görevlisi olmayan aile hekimleri,

4/A kapsamında sigortalı sayılırlar.

4/B BAĞKUR Kapsamında Sigortalı Sayılanlar Kimlerdir?

Köy veya mahalle muhtarı seçilenler ile hizmet akdine bağlı olmaksızın kendi adına ve hesabına bağımsız çalışanlardan;

• Ticari kazanç veya serbest meslek kazancı nedeniyle gerçek veya basit usulde gelir vergisi mükellefi olanlar,
• Tarımsal faaliyette bulunanlar,
• Gelir vergisinden muaf olup esnaf ve sanatkâr siciline kayıtlı olanlar,
• Limited şirketlerin ortakları,
• Sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketlerin komandite ortakları,
• Adi komandit şirketlerin komandite ve komanditer ortakları,
• Donatma iştirakleri ortakları,
• Anonim şirketlerin yönetim kurulu üyesi olan ortakları,
• Kollektif şirketlerin ortakları,
• Bağımsız çalışan avukat ve noterler,
• 6132 sayılı At Yarışları Hakkında Kanuna tabi jokey ve antrenörler,

4/B kapsamında sigortalı sayılırlar.

Muhtarlarla İlgili Bazı Hususlar

• Köy ve mahalle muhtarları ile ilgili en önemli değişiklik 01.05.2017 tarihi itibarıyla yürürlüğe giren 690 sayılı KHK ile yapılmıştır.
• 01.05.2017 tarihi öncesinde; 4'üncü maddenin 1'inci fıkrasının (b) bendinde yer alan sigortalılıklar ile muhtar sigortalılığı çakışması halinde muhtar sigortalılığı dışındakiler esas alınırken bu tarihten sonra muhtar sigortalılığı esas alınır.
• 01.05.2017 öncesinde prime esas kazançlarını(PEK) kendileri beyan edip (Asgari ücretin 1-7,5 katı arası) kendileri öderken (prim oranları %34,5) bu tarihten sonra PEK'leri asgari ücret olarak kabul edilip primleri Devlet tarafından; İl Özel İdareleri veya Yatırım İzleme ve Koordinasyon Başkanlıkları tarafından ödenmektedir.
• 01.05.2017 öncesinde köy muhtarları; aynı tarım bağkurluları gibi, örneğin 2017 yılı için ayda 24 gün üzerinden prim öderlerken mahalle muhtarları 30 gün üzerinden ödemekteydi. Fakat 690 sayılı KHK ile bu ayrım ortadan kaldırılmıştır.
• Muhtarların 4/A kapsamında ayda 30 günden az çalışmaları halinde geri kalan günler, muhtar sigortalılığından tamamlanır ve bu günlerin primlerini de devlet öder.
• Muhtarların primleri çalışmanın geçtiği ayı takip eden ayın sonuna kadar Kuruma ödenir.
• Primlerin ödeme yükümlüsü devlet olduğu için; ödenmemesi, geç ödenmesi vb. herhangi bir nedenle borç bulunması; muhtarların sağlıktan faydalanmasına, diğer şartları sağlamaları halinde kendilerine veya hak sahiplerine aylık bağlanmasına engel değildir.
• Muhtarların; görevden uzaklaştırılmaları, tutuklanmaları vb. nedenlerle görevlerinden ayrılmaları muhtarlık statülerine engel olmadığından; muhtarlıklarının sona ermesine dair mülki amirliklerce karar verilmediği sürece primleri ödenmeye devam eder.
• Vekaleten muhtarlık görevini yerine getirenler 4/B kapsamında sigortalı sayılmaz ve bunlar adına prim ödemesi yapılmaz. Yani muhtarlar seçimle gelmediği sürece sigortalı sayılmazlar.

4/C Emekli Sandığı Kapsamında Sigortalı Sayılanlar Kimlerdir?

• Başbakan, Cumhurbaşkanı Yardımcıları, Bakanlar, Bakan Yardımcıları, TBMM üyeleri, Belediye Başkanları,
• Açıktan vekil olarak atananlar
• İl encümeninin seçimle gelen üyeleri,
• Memur sendikalarının konfederasyon ve şube yönetim kurulu üyeliklerine seçilip aylıksız izne ayrılanlar,
• Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendine tabi olmayanlardan, kadro ve pozisyonlarda sürekli olarak çalışıp, ilgili kanunlarında (a) bendi kapsamına girenler gibi sigortalı olması öngörülmemiş olanlar,
• Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) ve (b) bentlerine tabi olmayanlardan, sözleşmeli olarak çalışıp ilgili kanunlarında (a) bendi kapsamına girenler gibi sigortalı olması öngörülmemiş olanlar,
• Kuruluş ve personel kanunları veya diğer kanunlar gereğince seçimle veya atama yoluyla kamu idarelerinde göreve gelenlerden; bu görevleri sebebiyle kendilerine ilgili kanunlarında Devlet memurları gibi emeklilik hakkı tanınmış olanlardan hizmet akdi ile çalışmayanlar,
• Harp okulları (artık Milli Savunma Üniversitesi) ile fakülte ve yüksek okullarda, Millî Savunma Bakanlığı hesabına okuyan veya kendi hesabına okumakta iken askerî öğrenci olanlar ile astsubay meslek yüksek okulları ve astsubay, subay naspedilmek üzere temel askerlik eğitimine tabi tutulan adaylar,
• Polis Akademisi ile fakülte ve yüksek okullarda, Emniyet Genel Müdürlüğü hesabına okuyan veya kendi hesabına okumakta iken Emniyet Genel Müdürlüğü hesabına okumaya devam eden öğrenciler, ile polis naspedilmek üzere Polis Meslek Eğitim Merkezlerinde polislik eğitimine tabi tutulan adaylar,
• Jandarma ve Sahil Güvenlik Akademisi ile fakülte ve yüksekokullarda Jandarma Genel Komutanlığı ve Sahil Güvenlik Komutanlığı nam ve hesabına okuyan veya kendi hesabına okumakta iken Jandarma Genel Komutanlığı ve Sahil Güvenlik Komutanlığı nam ve hesabına okumaya devam edenler ile subay ve astsubay naspedilmek üzere temel askerlik eğitimine tabi tutulan adaylar,

4/C kapsamında sigortalı sayılırlar.

Bu konunun anlatımı buraya kadardır. 5510 sayılı Kanun kapsamında haklarında bazı sigorta kolları uygulananların (Hükümlü ve tutuklular, çıraklar vb.) kimler olduğunu görmek, Kanunun 5'inci maddesi ile ilgili bölüme ulaşmak için buraya tıklayınız.